Lễ hội Cầu ngư là một trong những lễ hội truyền thống lâu đời và nổi tiếng nhất tại Nghệ An, được tổ chức tại nhiều địa phương ven biển như: Cửa Lò, Quỳnh Lưu, Hoàng Mai,… Lễ hội thường diễn ra vào đầu năm mới hoặc vào tháng 3 âm lịch, thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với các vị thần linh, các bậc tiền nhân đã có công với dân, với nước và cầu mong cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, ngư dân an toàn trên biển.
Bài 1. Về Quảng Ninh xem Lễ hội Cầu Ngư ở Quảng Yên
Bài 2. Về Sóc Trăng đi Lễ hội Phước Biển 300 năm của đồng bào Khmer
Bài 3. Độc đáo lễ hội cầu ngư – rước cá sủ vàng ở Hải Phòng
Bài 4. Lễ tưởng niệm 64 liệt sĩ Gạc Ma
Bài 5. Độc đáo lễ hội cầu ngư làng Hưng Long, Thái Bình
Bài 6. Lễ hội cầu ngư Nhượng Bạn thu hút du khách về Hà Tĩnh
Bài 7. Lễ hội Cầu ngư đậm nét văn hóa miền biển xứ Thanh
Lễ hội Cầu ngư Nghệ An
Còn được gọi là lễ hội Bà Thu Thủy, là một trong những lễ hội truyền thống đặc biệt của xứ Nghệ. Lễ hội diễn ra vào ngày 15 tháng 3 âm lịch tại xã Quỳnh Trang, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Đây là dịp để người dân vùng biển cầu nguyện cho một mùa cá bội thu, mang lại cuộc sống giàu có và bình an cho người dân. Với nét đặc trưng văn hóa và tín ngưỡng độc đáo, lễ hội Cầu Ngư đã thu hút rất đông du khách thập phương về tham gia và khám phá.
Đây là thời điểm quan trọng để người dân vùng biển cầu nguyện cho một mùa cá bội thu, mang lại cuộc sống ấm no và bình an cho người dân. Lễ cầu ngư cũng có ý nghĩa tôn kính Bà Thu Thủy – vị nữ thần cai quản biển cả và được coi là vị thần bảo hộ cho nghề cá tại xứ Nghệ.
Trong truyền thuyết, Bà Thu Thủy được coi là một vị nữ thần hoàng kim, sống tại các hang động và cai trị các vùng biển. Vì vậy, người dân địa phương tôn thờ và cầu khẩn Nàng để được bảo vệ trong các chuyến đi biển và có một mùa cá bội thu. Đây cũng là lý do tại sao lễ hội Cầu Ngư được tổ chức để tưởng nhớ công ơn của Bà và cầu xin sự phù hộ cho năm mới.
Với nét đặc trưng văn hóa và tín ngưỡng độc đáo, lễ hội Cầu Ngư đã thu hút rất đông du khách thập phương về tham gia. Họ đến để cùng chung vui và khám phá nét đẹp tinh hoa của văn hóa xứ Nghệ. Đây cũng là dịp để du khách được trải nghiệm những hoạt động và ẩm thực đặc sắc của vùng biển.
Lễ hội Cầu ngư ở Tiến Thủy, Quỳnh Lưu
Lễ hội Cầu ngư là lễ hội dân gian truyền thống gắn liền với phong tục thờ cúng Cá Ông của ngư dân đi biển, được xã Tiến Thủy, huyện Quỳnh Lưu tổ chức hàng năm vào đầu năm mới.
Lễ hội được tổ chức trong 2 ngày: 13 và 14 tháng giêng, gồm 2 phần chính là phần lễ và phần hội. Nghi thức phần lễ được chuẩn bị rất chu đáo và tiến hành trang nghiêm gồm lễ khai quang, lễ yết cáo, lễ rước, lễ đại tế, và lễ tạ.
Đúng 7h sáng, Lễ rước thần bằng kiệu Bát cống, tàn lọng, cờ quạt, hai bên là 2 con ngựa chiến bằng gỗ cùng đội nữ hát trống quân, đội bát âm với đầy đủ đàn, sáo, nhị, trống, mõ và đội múa sinh tiền tiến hành rước thần từ Đền Chính ra bến cảng Lạch Quèn. Từ đây rước lên 9 chiếc tàu, đại diện cho 9 xóm đã được chuẩn bị trang trí cờ hoa, băng rôn, khẩu hiệu chào mừng lễ hội. Sau đó, tiến hành rước lên tàu, chạy ra cửa lạch để làm lễ cầu cho ngư dân trong làng, một năm mới đánh bắt cá mực đầy khoang, nghề lưới chài thuận lợi, ra khơi vào lộng gặp nhiều may mắn.
Bên cạnh phần lễ là phần hội được tổ chức khá đa dạng, ngoài các trò chơi truyền thống như đua thuyền, cờ người, vật cù, chọi gà còn có các hoạt động liên hoan văn nghệ, tổ chức thi đấu bóng đá, bóng chuyền…
Lễ hội là dịp để những người con Tiến Thủy sinh sống và làm ăn trên khắp mọi miền của Tổ quốc có dịp trở về hội tụ, người tìm về cội nguồn để thành kính thắp nén hương tri ân lên vị thần linh và các bậc tiền nhân có công với dân, với nước, thể hiện truyền thống đạo lý tốt đẹp “Uống nước nhớ nguồn” của người dân vùng biển Tiến Thủy nói riêng và ngư dân vùng biển trên khắp dải đất hình chữ S nói chung. Lễ hội còn góp phần giáo dục thế hệ trẻ, khơi dậy quyết tâm đoàn kết bảo vệ biển đảo, chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.
Lễ hội Cầu ngư ở Nghi Hải, thị xã Cửa Lò
Lễ hội cầu ngư phường Nghi Hải, thị xã Cửa Lò Hàng năm diễn ra trong hai ngày, ngày 14-15 tháng 3 (âm lịch). Đây là lễ hội lớn của ngư dân địa phương, 2 năm mới được tổ chức một lần. Lễ cầu ngư gắn với tín ngưỡng thờ cúng cá voi, có ý nghĩa tâm linh đối với bà con vùng biển thể hiện tinh thần uống nước nhớ nguồn, cầu cho mưa thuận gió hòa, trời yên biển lặng. Lễ cũng là dịp phát động ra quân đánh bắt vụ cá nam.
Ngày 14, mở đầu lễ hội, địa phương tổ chức các hoạt động tín ngưỡng dân gian theo phong tục của ngư dân tại đền Làng Hiếu – một ngôi đền linh thiêng có từ thời Lê Trung Hưng, nằm ở khối Hải Thanh. Nơi đây cũng đang chôn cất hơn 80 phần mộ cá Ông. Mục đích của phần cúng tế này nhằm cầu cho trời yên biển lặng để ngư dân ra khơi vào lộng được thuận lợi, đồng thời tạo thêm niềm tin và sức mạnh cho ngư dân hăng say bám biển đánh bắt hải sản.
Tiếp đó, dân làng rước dấu ấn của Ngài: Đế vương Sát Hải chàng lại Đại Vương (Thần cai quản biển), Thần cô, Thần Cậu (Thần biển)… ở đền Làng Hiếu ra các thuyền ở cửa lạch để làm lễ phùng nghinh. Lễ rước hoành tráng bắt đầu từ đền Làng Hiếu, diễu hành qua đường lộ chính về phía cầu mới Cửa Hội, sau đó đoàn rước tiếp tục theo đường ven cửa biển đề về bến cảng trung tâm.
Tại đây, ấn Ngài và kiệu rước được đưa lên thuyền lớn, dẫn đầu đoàn tàu các ngư dân chạy hướng ra phía cửa biển lạch Hội. Bàn thờ được trang hoàng hết sức rực rỡ, trang nghiêm. Các nhà đều đặt bàn hương án bày đồ lễ cúng. Trên mỗi tàu thuyền đều chăng đèn kết hoa. Làng chọn ra một ban nghi lễ gồm các cụ cao niên, hiền đức, có uy tín với bạn chài. Vị chánh bái dâng đồ tế lễ (không được dùng hải sản) và đọc văn tế nói lên lòng biết ơn của dân làng đối với biển cả và cầu mong mùa đánh bắt bội thu, thuyền bè đi khơi về lộng an toàn. Ba tàu lớn trung tâm buông neo, kết laị với nhau, hướng ra biển. Các tàu thuyền còn lại phải neo đậu phía sau tàu lớn rước ấn Ngài. Các chủ tàu đều làm bàn thờ và cỗ cúng riêng trên mỗi tàu. Sau lễ cúng tế, tất cả đoàn rước quay đầu chạy vào phía mạn bắc dưới chân cầu Cửa Hội. Tại đây sẽ diễn ra các hoạt động văn hóa văn nghệ, biểu diễn hát dân ca ví, dặm và lễ thả đèn hoa đăng của các ngư dân. Nghi Hải là địa phương có truyền thống đánh bắt hải sản của tỉnh Nghệ An. Lễ hội cầu ngư bày tỏ khát vọng được bình yên trong cuộc sống của ngư dân. Hàng năm, lễ hội cầu ngư phường Nghi Hải là một phần của lễ hội Du lịch biển Cửa Lò.
Lễ hội Cầu ngư ở Quỳnh Phương, thị xã Hoàng Mai
Lễ Cầu ngư được người dân Quỳnh Phương duy trì từ bao đời nay vào dịp đầu xuân với mong muốn một năm đi biển đánh bắt cá mưa thuận gió hòa, ngư trường đắc lợi, tôm cá đầy khoang, ngư dân an lành, mạnh khỏe. Lễ là một trong những hoạt động gắn liền với lễ hội đền Cờn, diễn ra từ ngày 20-21 tháng Giêng hàng năm.
Đền Cờn ở là ngôi đền có kiến trúc cổ kính, với nhiều truyền thuyết, gắn với lịch sử của đất nước. Đền hướng mặt về dòng sông Mai Giang, núi Voi, núi Xước, sau lưng là biển xanh, cát trắng, được xây dựng từ thế kỷ XIII dưới thời nhà Trần và phát triển quy mô lớn ở thời Lê, sau đó được trùng tu nhiều lần dưới triều Nguyễn. Đây là ngôi đền thờ tứ vị Thánh nương linh thiêng, đã có công giúp nước, an dân.
Sáng 21 tháng Giêng, Nhân dân Quỳnh Phương tập trung tại đền Cờn trong (dân địa phương còn gọi là đền Cờn chính), làm lễ dâng hương, sau đó, đoàn bắt đầu diễu hành ra bãi biển giáp ranh giữa hai xã Quỳnh Liên và Quỳnh Phương tiến hành làm lễ Cầu ngư. Tại đây, tiếng chiêng, trống hòa cùng tiếng reo hò của những thanh niên khiêng kiệu chạy ra phía biển và tung kiệu lên cao từng đợt, tạo nên không khí tươi vui, sôi động. Khi đoàn diễu hành về phía bãi biển sát với đền Cờn ngoài, đội tế lễ sẽ tiến hành các nghi lễ cầu ngư mong cho mưa thuận gió hòa, ngư trường đắc lợi, an toàn, may mắn… Sau khi nghi lễ kết thúc, các thanh niên trai tráng tiến hành cướp lộc với mong muốn sẽ phát lộc, phát tài trong năm mới.
Lễ Cầu ngư ở Quỳnh Phương là một trong những hoạt động văn hóa tâm linh đặc sắc, góp phần tăng thêm giá trị văn hóa phi vật thể cho lễ hội Đền Cờn – lễ hội đã được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đây cũng là yếu tố quan trọng, thu hút đông đảo Nhân dân và du khách trong cả nước khi về với đền Cờn vào dịp đầu xuân năm mới.
Nguyên Khải
Tổng hợp
Kỳ sau: Bài 9. Độc đáo Lễ hội Cầu ngư tại làng chài gần 400 năm ở Quảng Bình