Nằm bên dòng Trường Giang hiền hòa, khối phố Tân Phú (phường Quảng Phú) từ lâu đã nổi tiếng với nghề khai thác và chế biến hến. Nơi đây, những lò hến đỏ lửa hằng ngày đã gắn bó, nuôi sống bao thế hệ và trở thành hồn quê của một vùng đất ven sông.
Khối phố Tân Phú có hơn 300 hộ dân thì hơn nửa số này sinh sống chủ yếu bằng nghề cào hến. Đây là một trong những nghề chủ lực đem lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân và giải quyết hơn 50% số lao động của địa phương.
Hến ở các dòng sông Bàn Thạch, Trường Giang chảy qua làng sinh sản quanh năm, riêng từ tháng 4 đến tháng 7 hàng năm là mùa khai thác sản lượng cao nhất. Nếu ngày trước người dân phải dầm mình dưới lòng sông để hành nghề, thì bây giờ hầu hết đều dùng ghe máy để cào hến. Trung bình một ngày mỗi thuyền khai thác được 30 – 35 ang, bán cho các chủ lò theo giá thời điểm hiện tại khoảng 40 nghìn đồng/ang.
Hầu hết lò hến đều được dựng ven sông, nơi có bến đậu thuận lợi để thu mua hến của những thuyền cào. Hiện nay, trên địa bàn có khoảng 7 lò chế biến hến. Lò hến của chị Nguyễn Thị Hồng Oanh hoạt động hơn 10 năm nay giải quyết việc làm gần 20 lao động ở địa phương, hằng ngày cơ sở này thu mua hơn 5 tấn hến vỏ để tách lấy ruột.
Bà Hồ Thị Ban (52 tuổi, ở làng Tân Phú) có hơn 15 năm làm nghề tách ruột hến, hiện làm việc ở lò hến này, cho biết con hến khi mua về qua rất nhiều khâu mới ra thành phẩm, trung bình từ 7 – 8kg hến vỏ mới thu được 1kg hến ruột. “Nghề này tuy vất vả nhưng nhờ nó mà nhiều người dân ở đây có nguồn thu nhập ổn định”, bà Ban nói.
Tháng 12/2023, nghề hến làng Tân Phú được Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Nam (cũ) công nhận là làng nghề truyền thống. Đây là tiền đề góp phần quảng bá hình ảnh sản vật bản địa đến với người tiêu dùng và cơ hội để nghề truyền thống này ngày càng phát triển.
Tuy nhiên, hiện nay nghề hến ở Tân Phú gặp không ít khó khăn. Nguồn hến tự nhiên có phần suy giảm do nguồn nước bị ô nhiễm, một số khu vực không còn hến sinh trưởng.
Đặc biệt, gần đây xuất hiện nhiều phương tiện khai thác có công suất lớn, chưa đăng ký hoạt động, sử dụng trang thiết bị và công cụ khai thác trái phép, thậm chí đánh bắt bằng phương pháp tận diệt.
Thực trạng này gây hủy hoại nghiêm trọng hệ sinh thái thủy sinh, làm suy giảm môi trường sống tự nhiên của loài hến, tiềm ẩn nguy cơ cạn kiệt nguồn tài nguyên, đe dọa trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của làng nghề truyền thống.
Ông Nguyễn Văn Hiệu, Phó Chủ tịch UBND phường Quảng Phú cho biết, địa phương đã triển khai nhiều giải pháp để bảo tồn và phát triển làng nghề hến Tân Phú. Trong đó, tổ chức rà soát, thống kê và lập danh sách đầy đủ các hộ đang hoạt động nghề hến cùng với phương tiện, tàu thuyền khai thác để xây dựng kế hoạch phát triển bền vững làng nghề nhằm quản lý chặt chẽ hoạt động khai thác, bảo tồn nguồn lợi; đồng thời hỗ trợ ổn định sinh kế, giữ gìn truyền thống làng nghề và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội địa phương.
Bên cạnh đó, địa phương phối hợp với các ngành chức năng của thành phố và xã Tam Xuân tổ chức tuyên truyền, vận động người dân chấp hành nghiêm các quy định về khai thác, bảo vệ nguồn lợi thủy sản.
“Địa phương đang tiến hành lắp đặt các biển tuyên truyền về hoạt động khai thác hợp pháp và bất hợp pháp trên sông tại các bến tàu, thuyền ven sông. Đồng thời thành lập đội kiểm tra liên ngành thường xuyên ra quân xử lý nghiêm các trường hợp cố tình vi phạm theo đúng quy định pháp luật”, ông Hiệu nói.
Quang Sơn
Báo Đà Nẵng